Doanh nghiệp đang bị đẩy vào “cuộc chơi xanh” mà chưa kịp hiểu luật
Từ 2024, hàng loạt quy định và cơ chế toàn cầu bắt đầu có hiệu lực, đẩy doanh nghiệp Việt Nam vào một thực tế không còn là câu chuyện tình nguyện: hoặc anh chứng minh được mình xanh và minh bạch, hoặc anh sẽ bị đánh thuế cao, bị loại khỏi chuỗi cung ứng, và không còn quyền tham gia sân chơi toàn cầu.
Trong đó, CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU) là ví dụ rõ nhất. Đây là một loại thuế carbon đánh vào hàng nhập khẩu từ các nước có tiêu chuẩn phát thải thấp hơn EU. Từ năm 2026, nếu bạn xuất khẩu thép, xi măng, nhôm, điện,… vào châu Âu, bạn buộc phải cung cấp báo cáo phát thải CO2 theo chuẩn GHG Protocol và phải được một bên thứ ba xác minh. Không có? Bạn sẽ phải đóng thuế carbon cao gấp nhiều lần giá trị chênh lệch.
Chuyển đổi xanh và chuyển đổi số không còn là tuyên ngôn thương hiệu – đó là điều kiện để tồn tại.
ESG và CBAM: Công cụ xanh hay cơ chế độc quyền mới?
Rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn nhìn ESG và CBAM với sự hoài nghi. Không ít người cho rằng: “Đây là hàng rào kỹ thuật mới của EU nhằm bảo vệ sản xuất nội khối, đẩy doanh nghiệp nước ngoài ra rìa.” Nhận định này không sai hoàn toàn – vì đúng là EU đang định hình lại luật chơi bằng các tiêu chuẩn khắt khe hơn.
Bài Liên quan
Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn theo hướng tiêu cực, chúng ta sẽ bỏ lỡ bức tranh lớn hơn: ESG và CBAM đang là cú hích khiến các quốc gia và doanh nghiệp phải thay đổi – buộc phải đầu tư vào công nghệ xanh, minh bạch dữ liệu, và cải thiện quản trị.
Trong thực tế, các doanh nghiệp áp dụng ESG bài bản thường dễ huy động vốn hơn, ký được các hợp đồng OEM tốt hơn, lọt vào chuỗi cung ứng toàn cầu, và thu hút được nhân tài chất lượng cao.
Doanh nghiệp Việt Nam đang nhìn thấy cái mất nhiều hơn cái được
Tại sao doanh nghiệp chần chừ? Bởi vì họ đang nhìn ESG, CBAM, và số hoá dưới góc độ “gánh nặng chi phí” hơn là “lợi thế chiến lược”.
| Nỗi lo | Bản chất |
|---|---|
| “Tôi không biết tính CO2 Scope 1-2-3” | Thiếu hệ thống dữ liệu, chưa hiểu quy trình MRV (Measurement, Reporting, Verification) |
| “Tôi phải đầu tư bao nhiêu tiền cho chuyển đổi số?” | Không có roadmap linh hoạt, chưa thấy được ROI (hiệu quả đầu tư) rõ ràng |
| “ESG còn mơ hồ, ai báo cáo giúp?” | Thiếu đối tác tin cậy, hoặc chi phí tư vấn quá cao |
Đặc biệt, rất nhiều doanh nghiệp tách biệt ESG với chuyển đổi số, trong khi hai thứ này gắn liền nhau như bóng với hình.
Sự thật: KHÔNG THỂ “XANH” NẾU KHÔNG “SỐ”
Hãy nhìn vào bản chất: ESG và kinh tế xanh là mục tiêu – còn số hóa là phương tiện không thể thiếu để đi đến đích.
Bạn muốn bán sang châu Âu và cần báo cáo carbon? Vậy bạn cần phần mềm đo phát thải CO2 theo thời gian thực, có thể phân tích theo loại hoạt động (Scope 1 – phát thải trực tiếp, Scope 2 – gián tiếp từ năng lượng, Scope 3 – từ chuỗi cung ứng).
Bạn muốn tham gia thị trường tín chỉ carbon? Không thể làm nếu không có hệ thống MRV tự động, tích hợp thiết bị đo, và lưu trữ dữ liệu có xác minh.
Bạn muốn gọi vốn từ các quỹ ESG? Bạn bắt buộc phải báo cáo theo GRI, IFRS S1/S2 – mà điều đó yêu cầu dashboard ESG số hoá, có dữ liệu thực.
Nói cách khác: KHÔNG SỐ = KHÔNG CHỨNG MINH = KHÔNG ĐƯỢC THAM GIA.
Bài học từ những doanh nghiệp đi trước
Vinamilk:
Triển khai hệ thống ERP để đo lường điện, nước, khí thải tại 13 nhà máy.
Tích hợp dữ liệu vào báo cáo ESG theo chuẩn GRI – áp dụng vào vận hành thực tế, không làm hình thức.
Coca-Cola:
Dùng AI để tối ưu lượng nước trong sản xuất, giảm 27% tiêu thụ.
Áp dụng phần mềm phân tích logistics để tính toán lượng CO2 phát sinh từ vận chuyển.
Các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam:
Đa số đã triển khai hệ thống ESG Cloud, API carbon để kết nối dữ liệu với tập đoàn mẹ toàn cầu.
Đang hỗ trợ các nhà cung ứng Việt Nam làm theo – hoặc bị loại khỏi chuỗi.
Vậy doanh nghiệp Việt Nam nên làm gì?
✔ Đừng hỏi: “Xanh hay số?”
Mà hãy tự hỏi: Tôi có đang dùng số hoá để chứng minh mình đang thật sự xanh không?
✔ Bắt đầu nhỏ – bắt đầu ngay:
Dùng phần mềm đo Scope 1–2 từ vận hành nhà máy, đơn giản nhất là file Excel chuẩn hóa hoặc nền tảng cloud cơ bản.
Tạo dashboard ESG đầu tiên (có thể chỉ gồm 5–7 chỉ số).
Đăng ký tham gia chương trình pilot carbon miễn phí hoặc gói tư vấn cơ bản từ các hiệp hội (Eurocham, GBA…)
✔ Đi cùng – không đi một mình:
Liên kết với doanh nghiệp trong khu công nghiệp để đo carbon theo cụm.
Góp dữ liệu với hiệp hội để xây chuẩn ngành – có thể cùng giảm chi phí, tăng cơ hội tiếp cận quỹ.
Kết luận
Chuyển đổi xanh không phải là xu hướng. Đó là cuộc thanh lọc.
Ai số hoá trước, minh bạch trước, sẽ được tin tưởng – sẽ dẫn đầu.
Ai chậm – sẽ bị để lại sau, không vì yếu – mà vì không còn phù hợp với luật chơi mới.
🌱 Hãy bắt đầu từ hôm nay – không phải để làm đẹp báo cáo – mà để tồn tại, rồi phát triển bền vững.
