Khi CEO Nvidia, Jensen Huang, lần đầu tiên chia sẻ với Financial Times rằng Trung Quốc sẽ “thắng trong cuộc đua AI” trước khi ông điều chỉnh phát ngôn của mình, điều đó đã làm rõ một tình thế khó xử kéo dài nhiều năm. Nhà sản xuất chip giá trị nhất thế giới giờ đây đứng giữa hai cường quốc, mỗi bên dùng lệnh cấm chip AI của Nvidia như một vũ khí trong cuộc chiến công nghệ khốc liệt—và nỗ lực làm hài lòng cả hai bên của công ty có thể cuối cùng lại không làm hài lòng ai.
Từ vị thế thống trị đến con số không: Sự sụp đổ thị trường
Số liệu phản ánh câu chuyện nghiệt ngã. Trong một sự kiện của Citadel Securities vào tháng 10, Huang tiết lộ thị phần chip tăng tốc AI của Nvidia tại Trung Quốc đã sụp đổ từ khoảng 95% xuống còn bằng không, và công ty hiện không dự kiến doanh thu nào từ Trung Quốc trong các dự báo. Đây không đơn thuần là vấn đề doanh thu—Trung Quốc từng chiếm từ 20% đến 25% doanh thu trung tâm dữ liệu của Nvidia, một lĩnh vực mang lại hơn 41 tỷ USD trong báo cáo tài chính gần nhất.
Đòn bẩy mới nhất diễn ra tuần này khi nguồn tin cho biết Nhà Trắng đã thông báo cho các cơ quan liên bang rằng họ sẽ không cho phép Nvidia bán các chip AI mới đã bị thu nhỏ cho Trung Quốc, cụ thể là chip B30A, loại chip được thiết kế để huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn. Dù Nvidia đã cung cấp mẫu cho khách hàng Trung Quốc và được cho là đang nỗ lực chỉnh sửa thiết kế, chính quyền Trump vẫn giữ lập trường cứng rắn.
Tuy nhiên, những hạn chế từ Washington chỉ là một nửa vấn đề của Nvidia. Bắc Kinh đã ra chỉ thị yêu cầu các dự án trung tâm dữ liệu mới được đầu tư bằng ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng chip AI sản xuất trong nước, với những dự án đang hoàn thành dưới 30% buộc phải gỡ bỏ toàn bộ chip ngoại quốc đã lắp đặt hoặc hủy bỏ kế hoạch mua sắm.
Đây là một thế kẹp 2 bên, gần như không để Nvidia có khoảng trống để xoay xở.
Trò chơi vận động hành lang: Quá nhiều, quá muộn?
Huang từ lâu lập luận rằng duy trì sự phụ thuộc của Trung Quốc vào phần cứng Mỹ phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ. Lý luận của ông? Giữ các nhà phát triển AI Trung Quốc gắn bó với hệ sinh thái Nvidia, Mỹ sẽ giữ được đòn bẩy công nghệ.
Sau các cuộc họp với Tổng thống Trump vào tháng 7, dường như nỗ lực vận động của Huang có hiệu quả, khi Washington đồng ý nới lỏng một số hạn chế chip trong một kế hoạch theo đó Nvidia và AMD sẽ trả 15% doanh thu từ Trung Quốc cho chính phủ Mỹ.
Niềm hy vọng đó nhanh chóng phai nhạt. Bắc Kinh đã đóng cửa thị trường đối với Nvidia thông qua các cuộc xem xét an ninh quốc gia với chip của họ, và Huang thừa nhận thị phần của công ty đã giảm xuống con số không. Điều mỉa mai là: trong khi Huang vận động Washington cho phép tăng doanh số bán cho Trung Quốc, thì Bắc Kinh đồng thời dựng lên rào cản ngăn Nvidia bước vào thị trường nội địa.
Khi Huang so sánh các khoản trợ cấp năng lượng thúc đẩy ngành công nghiệp của Trung Quốc với những quy định nghiêm ngặt quá mức của phương Tây, điều đó đã làm nổi bật xung đột cơ bản trong vị thế của Nvidia. Công ty cần chính sách thuận lợi từ cả hai bên, nhưng lại hoạt động trong môi trường mà làm hài lòng bên này ngày càng đồng nghĩa với đối đầu bên kia.
Cái giá của chủ nghĩa dân tộc công nghệ
Đây không chỉ là câu chuyện doanh nghiệp mà còn đang định hình lại bức tranh AI toàn cầu. Lệnh cấm của Trung Quốc có thể loại bỏ các nhà sản xuất chip nước ngoài như Nvidia khỏi phần lớn thị trường, ngay cả khi một thỏa thuận cho phép bán lại chip cao cấp được thông qua.
Trong khi đó, các công ty Trung Quốc đã nhận hơn 100 tỷ USD tài trợ nhà nước cho các dự án trung tâm dữ liệu AI kể từ năm 2021, tạo ra một thị trường khổng lồ dành cho giải pháp trong nước.
Sự thay đổi chính sách chóng mặt này gây ra hậu quả thực tế. Sau các cuộc gặp Trump với Chủ tịch Tập Cận Bình, các cuộc đàm phán thương mại được kỳ vọng không đưa lại nhượng bộ nào về chính sách chip, các quan chức cấp cao Mỹ phản đối quyết liệt việc Trump cân nhắc yêu cầu của Huang cho phép bán chip AI mới cho Trung Quốc.
Phát ngôn của một đại diện Nvidia trước các hạn chế mới nhất thật đáng chú ý Reuters: “Thị phần gần bằng không trong thị trường máy chủ cạnh tranh gay gắt của Trung Quốc, và không bao gồm trong dự báo của chúng tôi”. Một lời thừa nhận công khai về thất bại dưới lớp ngôn ngữ doanh nghiệp.
Phản ứng có tính toán của Trung Quốc
Các động thái của Bắc Kinh cho thấy một chiến lược vượt ra ngoài sự trả đũa đơn thuần. Trung Quốc đã khuyến cáo các tập đoàn công nghệ nội địa không mua chip Nvidia cao cấp vì lo ngại về an ninh trong năm nay, đồng thời ra mắt trung tâm dữ liệu mới hoàn toàn chạy trên chip AI trong nước. Thông điệp rõ ràng: sự phụ thuộc vào ngoại quốc là điểm yếu cần loại bỏ, không phải quản lý.
Chính phủ Trung Quốc đang dành thị phần cho các nhà sản xuất chip nội địa, từ Huawei Technologies tới các công ty nhỏ hơn như Cambricon (niêm yết tại Thượng Hải) và các startup gồm MetaX, Moore Threads, Enflame.
Dù các công ty này còn khó sánh bằng Nvidia về hiệu năng và hệ sinh thái phần mềm, họ đang được cung cấp điều quan trọng nhất: thời gian, tiền bạc và một thị trường được bảo vệ để trưởng thành.
Cân bằng không thể đạt được
Khó khăn của Nvidia phơi bày một sự thật lớn hơn về công nghệ trong kỷ nguyên cạnh tranh đại cường: mặt bằng trung gian đang dần biến mất. Các công ty có thể ưu tiên an ninh quốc gia Mỹ hoặc tiếp cận thị trường Trung Quốc, nhưng ngày càng khó để có thể làm tốt cả hai.
Huang bày tỏ lo ngại phương Tây đang bị kìm hãm bởi “sự hoài nghi” và quy định quá mức, trái ngược với các khoản trợ cấp năng lượng của Trung Quốc nhằm giảm chi phí cho các nhà phát triển sử dụng chip nội địa. Nhưng so sánh này bỏ qua vấn đề cốt lõi.
Câu hỏi không phải là chính sách công nghiệp của Trung Quốc có hiệu quả hơn hay không, mà là Nvidia có thể vận hành trong môi trường công nghệ đã hòa nhập chặt chẽ với địa chính trị hay không. Câu chuyện B30A minh họa sự vô vọng của việc tìm kiếm thỏa hiệp kỹ thuật.
Ngay cả chip bị hạ cấp để tuân thủ kiểm soát xuất khẩu Mỹ cũng không được Washington chấp thuận, trong khi Bắc Kinh ngày càng coi bất kỳ chip ngoại nào là điểm yếu chiến lược. Nvidia có thể thiết kế hàng nghìn biến thể, mỗi biến thể yếu hơn biến thể trước, rồi vẫn bị đóng cửa từ một trong hai phía.
Tiếp theo sẽ là gì?
Trong ngắn hạn, Nvidia đối mặt với thực tế phũ phàng: công ty hiện dự báo doanh thu từ Trung Quốc là 0%, với Huang nói rằng “Nếu có bất cứ điều gì xảy ra ở Trung Quốc… đó sẽ là phần thưởng”. Hướng dẫn thận trọng này bảo vệ giá cổ phiếu, nhưng cũng cho thấy ban lãnh đạo không thấy tín hiệu giải pháp trong tương lai gần.
Câu hỏi thực sự là liệu đây chỉ là tạm thời hay là sự chấm dứt lâu dài. Dù giúp tăng doanh số chip nội địa, động thái này cũng làm tăng khoảng cách Mỹ – Trung về sức mạnh tính toán AI, trong khi các đại gia công nghệ Mỹ tiếp tục đầu tư hàng trăm tỷ USD vào trung tâm dữ liệu sử dụng chip tiên tiến nhất của Nvidia.
Với Nvidia, con đường phía trước nhiều khả năng là tập trung sâu vào các thị trường nơi địa chính trị và kinh doanh thuận chiều nhau—Mỹ, châu Âu và các quốc gia châu Á thân thiện. Giấc mơ Trung Quốc, ít nhất là dưới hình thức trước đây, xem như đã kết thúc. Việc Huang điều chỉnh phát ngôn “Trung Quốc sẽ thắng” phản ánh thực tế mới này. Mỹ có thể không thắng khi giữ Trung Quốc phụ thuộc vào chip của mình, nhưng Nvidia chắc chắn sẽ thua khi bị kẹt ở giữa.
Lệnh cấm chip AI đối với Nvidia từ cả hai phía không chỉ là kiểm soát xuất khẩu hay chính sách công nghiệp. Nó cho thấy rằng trong cuộc đua AI, không còn nhà cung cấp trung lập nữa. Các công ty công nghệ sẽ ngày càng phải chọn phe, và những ai do dự sẽ bị quyết định thay.
Thị phần Nvidia tại Trung Quốc lao từ 95% xuống 0 chỉ trong vài tháng. Câu hỏi bây giờ là liệu Washington và Bắc Kinh có để lại khoảng không cho các công ty công nghệ toàn cầu hoạt động hay không.
(Ảnh từ Thỏa thuận chip trị giá 100 tỷ USD giữa OpenAI và Nvidia cho tương lai AI)
Nguồn : https://www.artificialintelligence-news.com/
