GenAI & Craft Beer: Một chiều Sài Gòn, một ly bia thủ công và một cơn tò mò về AI
Có một chiều Sài Gòn, trời không mưa, nhưng đủ âm u để người ta dễ ngồi lại lâu hơn. Mình ghé vào một quán craft beer nho nhỏ trên đường Pasteur. Quán chẳng có gì cầu kỳ: vài kệ gỗ, dàn đèn vàng dịu, những chiếc ly dày cộp trông rất “chất”. Nhưng thứ khiến mình nhớ mãi, là một câu nói in trên tường: “Bia là để kể chuyện. Mỗi hớp, là một đoạn ký ức.”
Người bartender hôm đó tên Nam – cựu designer, rẽ hướng sang làm bia sau một chuyến đi Bỉ. Nam bảo: “Có lúc mình còn không phân biệt nổi IPA với Lager. Giờ, mỗi lần pha một mẻ bia, giống như vẽ lại một giấc mơ.”
Tụi mình bắt đầu từ chuyện bia, nhưng chẳng hiểu sao lạc sang GenAI.
Khi một công cụ bắt đầu “nếm” thay mình
Nam kể gần đây thử dùng ChatGPT để sáng tạo công thức mới. Ý tưởng là: “Tôi muốn làm một loại bia IPA mùi thảo quả, hậu có chút gừng, uống mùa lạnh sẽ ấm bụng. Nhưng đừng quá gắt.”
ChatGPT không chỉ đưa ra công thức, mà còn gợi ý cách phối nguyên liệu theo tỉ lệ khác nhau, đề xuất điều chỉnh quá trình lên men nếu muốn giữ vị cân bằng.
Nam cười: “Mình gọi nó là ‘trợ lý vị giác’. Nhưng tất nhiên, nó không có miệng.”
Và mình nhận ra một điều thú vị: AI không thể nếm, không thể cảm. Nhưng nó có thể học từ hàng triệu trải nghiệm có thật mà con người từng ghi lại. Tức là, nó tổng hợp cảm giác của nhiều người – để đưa ra thứ gợi gần đúng cho từng cá nhân.
GenAI – Cánh tay kéo gần “tay ngang” và người chơi mới
Mình từng nghĩ việc làm craft beer là dành cho dân chuyên, dân nghề. Nhưng rồi một người bạn – học thiết kế, từng thất bại với 3 start-up, gần đây bắt đầu làm bia tại nhà. Cậu ấy dùng GenAI để học tất cả mọi thứ – từ chọn thiết bị, cách vệ sinh, tính toán độ cồn, đến cả viết mô tả cho từng loại bia.
Chai đầu tiên là một mẻ wheat beer, tên gọi “Lần đầu tiên”. Label do bạn ấy tự vẽ, mô tả bằng một đoạn thơ:
“Cứ như lần đầu chạm môi nhau / Chua chua ngọt ngọt, không hứa hẹn gì”
Bạn ấy nói: “Tụi mình không thể cạnh tranh bằng vị ngon nhất. Nhưng tụi mình kể chuyện bằng cách riêng nhất.”
AI ở đây không làm thay – mà mở lối. Nó giúp một người “chưa từng học gì về bia” có thể bắt đầu một hành trình, với mức rủi ro thấp hơn, và cơ hội cá nhân hóa cao hơn.
Câu chuyện thương hiệu – nơi cảm xúc vẫn là thứ cuối cùng
AI có thể tạo ra 10 cái tên cho một loại bia trong vài giây. Nó có thể mô phỏng chiến lược thương hiệu của BrewDog, hay các brewery ở Nhật kết hợp nguyên liệu địa phương. Nhưng bạn là người chọn cái tên cuối cùng.
Một nhóm bạn ở Đà Lạt từng ra mắt dòng bia tên “Sương Đêm”. Là stout, nặng vị khói, uống lúc 10h tối trong căn nhà gỗ sẽ thấy “cô đơn một cách dễ chịu”.
Tên “Sương Đêm” là do GenAI gợi ý từ các đặc điểm về khí hậu và cảm xúc vùng cao. Nhưng câu chuyện thật sự – là lần một thành viên nhóm mất người thân. Đêm đó, cả nhóm không nói gì. Chỉ ngồi, uống bia, nghe gió. Và cái lạnh lặng lẽ ấy – trở thành một phần của tên gọi.
Sự trỗi dậy của những “craft marketer” không chuyên
GenAI cũng đang biến những chủ quán bia nhỏ thành những “content creator” linh hoạt. Từ việc viết mô tả sản phẩm, tạo caption cho Instagram, làm bài quiz “Bạn hợp với loại bia nào?”, cho đến gợi ý tổ chức một buổi tasting theo chủ đề… mọi thứ đều nhanh hơn, dễ hơn.
Mình từng hỗ trợ một nhóm bạn làm “Bia Kể Chuyện” – họ tạo hẳn một concept quán nơi mỗi ly bia được ghép với một bài hát, một đoạn ký ức, và một nhân vật. Mỗi tháng họ đổi menu, và GenAI là công cụ giúp họ kể chuyện mượt hơn: từ việc mô tả hương vị, gợi cảm xúc, cho đến đặt tên chương trình theo mùa.
Có lẽ chưa bao giờ việc “chạm được đến trái tim khách hàng” lại dễ dàng như bây giờ – nếu ta thật sự muốn.
Vậy đâu là giới hạn?
AI không biết say. Nó không nhớ lần đầu bạn bị thất tình và uống hết 3 chai porter. Nó không có ký ức về mẻ bia bị hỏng vì quên khóa van, và cả đêm lau dọn với nước mắt lưng tròng. Nó không thấy vui khi khách hàng cũ quay lại, nói: “Cho tôi một chai giống lần trước. Thứ gì đó đắng, nhưng khiến tôi dịu lại.”
Nó là công cụ. Còn cảm xúc – vẫn là việc của mình.
Một cú bắt tay đẹp – giữa công nghệ và linh hồn bia thủ công
Mình tin rằng, giống như âm nhạc từng bị lo lắng “mất chất” khi công nghệ số tràn vào, thì craft beer cũng vậy. Nhưng thực tế cho thấy: người biết giữ chất, thì công cụ chỉ giúp họ lan tỏa nó tốt hơn.
Một người nghệ nhân thật sự không sợ GenAI – họ dùng nó để kể câu chuyện của mình rõ hơn, sâu hơn, và chạm hơn.
GenAI không thay thế nghệ nhân, nó chỉ trao quyền cho nhiều người hơn được bước vào hành trình nghệ nhân.
Bạn có câu chuyện chưa kể nào… đang chờ lên men?
Có thể bạn từng nghĩ mình không đủ “chuyên” để làm bia, làm nhãn, kể chuyện hay bán hàng. Nhưng trong thế giới này, có lẽ thứ duy nhất bạn cần là một câu chuyện thật. Còn lại – có thể AI sẽ giúp bạn viết nên phần tiếp theo.
Ly bia cuối cùng mình uống ở quán hôm đó tên là “Ký Ức Cam”, vị đắng nhẹ, hậu ngọt như mứt. Và bất ngờ là, nó được tạo nên từ một công thức AI gợi ý – nhưng do chính tay Nam sửa lại.
Nam nói: “AI chỉ là người bạn. Mình mới là người uống. Và nếu uống là để kể chuyện – thì mình phải có chuyện để kể.”
Vậy còn bạn – bạn đang ủ điều gì?
Nếu bạn muốn, mình có thể giúp bạn kể tiếp câu chuyện của riêng bạn: dù là một mẻ bia, một sản phẩm cá nhân, hay một hành trình mới – miễn là nó thật. Bạn chỉ cần bắt đầu từ một cảm giác – phần còn lại, mình và GenAI sẽ ở đây.
